ΛΙΜΝΗ ΚΟΡΩΝΕΙΑΣ ΑΛΛΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ
Η λίμνη Κορώνεια βρίσκεται στο Νομό Θεσσαλονίκης, στην λεκάνη της Μυγδονίας, στην επαρχία Λαγκαδά. Αλλιώς ονομάζεται Λίμνη Αγίου Βασιλείου (από το ομώνυμο χωριό) ή Λίμνη Λαγκαδά. Βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα ανατολικά από την Θεσσαλονίκη και από την βόρεια πλευρά της περνάει η Εγνατία οδός.
Εκατομμύρια χρόνια πριν, η Λίμνη Κορώνεια μαζί με την Λίμνη Βόλβη και όλη τη λεκάνη της Μυγδονίας, αποτελούσαν μία μεγάλη λίμνη. Από τότε η έκταση της συνεχώς μικραίνει, και η απόσταση της από την γειτονική Λίμνη Βόλβη συνεχώς μεγαλώνει.
Τη δεκαετία του 1950 ήταν από τις πιο παραγωγικές λίμνες της Ελλάδας σε αλιεύματα.
Τη δεκαετία του 1970 είχε έκταση 45.000 στρέμματα και μέσο βάθος 5 μέτρα. Στις αρχές της δεκαετίας του νέου αιώνα η έκτασή της είχε μειωθεί σε 10.000 στρέμματα και μέσο βάθος 0,5-1 μέτρο.
Η τελευταία εμφάνιση ψαριών έγινε το 1995. Το καλοκαίρι του 1999 (Σεπτέμβριος-Οκτώβριος) η λίμνη ήταν πλέον εντελώς αποξηραμένη. Τα επόμενα χρόνια πήρε κάποια ποσότητα νερού. Το καλοκαίρι του 2007, 30.000 πουλιά πέθαναν και το 2008 αποξηράνθηκε για μια ακόμη φορά.
Σήμερα κανένα αποδημητικό πουλί δεν έρχεται στην λίμνη, προτιμώντας την λίμνη Βόλβη, που όμως η εκεί τροφή δεν επαρκεί για τόσο μεγάλο αριθμό αποδημητικών πουλιών.
Όμως η ελπίδα για την αναβίωση της λίμνης δεν έχει παρέλθει. Στόχος είναι να συγκεντρωθεί εκ νέου νερό την λίμνη που θα φτάνει τα 4 μέτρα, αφού οι δύο χείμαρροι στο Σχολάρι και στα Λαγκαδίκια μπορούν να φέρουν το νερό της βροχής. Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια http://el.wikipedia.org/wiki/Λίμνη_Κορώνεια 
Οι όμορφες λίμνες, όμορφα καταστρέφονται…
Όταν στα τέλη του ’80 κάποιοι μιλούσαν για το θάνατο της Κορώνειας, που τον έβλεπαν να έρχεται, όχι μόνον τους λοιδορούσαν, αλλά τους προπηλάκιζαν κιόλας γιατί μιλούσαν για αλόγιστη χρήση του νερού από τους γεωργούς και από τις δεκάδες βιομηχανίες, ιδιαίτερα υδροβόρες πολλές από αυτές (π.χ. ΑΓΝΟ). Και όταν μάλιστα μιλούσαν για τα άκρως τοξικά βαφεία της παραλίμνιας περιοχής, που μόλυναν τον υδροφόρο ορίζοντα και μέσω αυτού τη λίμνη, ε τότε, οι προπηλακισμοί έπαιρναν πολύ πιο επιθετικά χαρακτηριστικά. Το νιώσαμε στο πετσί μας μια Κυριακή, στον ‘Άγιο Βασίλειο… Βλέπετε, προείχε το (πικρό…) μεροκάματο στα πλεκτήρια βαφεία του Βουλινού, του Περτσινίδη κλπ, κλπ. Κι έτσι χαρακτηριζόντουσαν ως εχθροί των τοπικών παραλίμνιων περιοχών.
Σήμερα, όμως, ο θάνατος (οριστικός;) της Κορώνειας αποτελεί γεγονός, αφού το ελαχιστότατο νερό της πάλαι ποτέ πανέμορφης και ζωογόνας λίμνης είναι ελαχιστότατο σε σχέση με τη δεκαετία του ’80, όταν άρχισαν να φαίνονται τα προβλήματα. Όσο για τη ζωή; Απόλυτη απουσία. Ολοκληρωτικός θάνατος κυριαρχεί στην τοξική λασπώδη «γκιόλα» που δυστυχώς ακόμη επιμένουν να την ονομάζουν λίμνη Κορώνεια και κάποιοι φίλοι μας μάλιστα, διοργανώνουν και ημερίδες προκειμένου να τη σώσουν! Δυστυχώς, όμως, ο νεκρός δεν μπορεί να αναστηθεί!
Σήμερα αυτό που μπορεί και πρέπει να γίνει είναι η δημιουργία μιας νέας λίμνης και προς αυτήν την κατεύθυνση πρέπει Πολιτεία, τοπική αυτοδιοίκηση α΄ και β΄ βαθμού, οικολογικές οργανώσεις, αλλά πρωτίστως οι τοπικές κοινωνίες, που μέχρι σήμερα ήταν πλήρως απούσες, να κινηθούν.
Το χρονικό της καταστροφής
Από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 άρχισαν να γίνονται εμφανή τα πρώτα σημάδια υποβάθμισης της λίμνης. Η επιφάνειά της από 46 τ.χ. έφτασε το 1995 τα 30 τ.χ., κυρίως λόγω της υπεράντλησης νερού για γεωργική χρήση και δευτερευόντως εξαιτίας των υδροβόρων βιομηχανιών. Ταυτόχρονα η ανεξέλεγκτη ρύπανση από τα απόβλητα δεκάδων βαφείων αλλά και από τα αστικά λύματα του δήμου Λαγκαδά μέσω του ρέματος Μπογδάνα, μετέτρεψαν το νερό της λίμνης… σε υγρό αλκαλικής μπαταρίας!
Θεοφάνεια στη δεκαετία του ’50. Η λίμνη γιορτάζει.
Η οικολογική καταστροφή είναι πλέον αναπόφευκτη και δεν αργεί να συμβεί λίγα χρόνια μετά, το 1995, με τους μαζικούς θανάτους χιλιάδων πουλιών από αδιευκρίνιστη, μέχρι σήμερα, παθολογική αιτία.
Και ενώ η Πολιτεία θα έπρεπε από τότε να πάρει άμεσα όλα τα κατάλληλα μέτρα για την αποκατάσταση του υγρότοπου ο οποίος –τι ειρωνεία- προστατεύεται (!) από τη διεθνή σύμβαση ΡΑΜΣΑΡ, τι κάνει;; Αναθέτει μελέτες, ξοδεύει εκατοντάδες εκατομμύρια δραχμές και μετά από 5 χρόνια περίπου, εκπονεί το πρώτο master plan για τη σωτηρία της λίμνης, που ως κύριο μέτρο πρότεινε την εξωπραγματική μεταφορά νερού από τον Αλιάκμονα, χωρίς βεβαίως να θίξει τα αίτια της υποβάθμισης. Και η υποβάθμιση συνεχίζεται μέχρι το καλοκαίρι του 2002 που η λίμνη σχεδόν αποξηράνθηκε. Τον επόμενο χειμώνα οι βροχοπτώσεις αποκατέστησαν ένα τμήμα της λίμνης, αλλά η κατάσταση ήταν πλέον δραματική. Οι τιμές του pH φθάνουν τις μονάδες, ένα παχύ στρώμα λάσπης στον πυθμένα της, με μεγάλη περιεκτικότητα σε βαρέα μέταλλα, ελαχιστότατη περιεκτικότητα σε οξυγόνο, σημαντικές αυξομειώσεις της στάθμης και, παρόλα αυτά η ανεξέλεγκτη απόρριψη ανεπεξέργαστων τοξικών βιομηχανικών λυμάτων συνεχίζεται. ¨όπως βεβαίως και οι χιλιάδες τόνοι φυτοφαρμάκων, ετησίως, που καταλήγουν στη «λίμνη».
Η μεγάλη καταστροφή έρχεται το Σεπτέμβριο του 2004, καθώς χιλιάδες (σύμφωνα με την Κυνηγετική Ομοσπονδία, ανέρχονται σε 30.000), νεκρά πουλιά από 39 είδη, βρέθηκαν στις όχθες της λίμνης. Ανάμεσά τους 250 αργυροπελεκάνοι, είδος παγκόσμια απειλούμενο. Τον Οκτώβριο ήρθε και η σειρά των ψαριών (καθώς η λίμνη είχε εμπλουτιστεί με ξενικά είδη από αγνώστους, που κατά χιλιάδες έπλεαν νεκρά στο νερό. Μερικούς μήνες μετά δημοσιοποιήθηκαν τα αποτελέσματα των εργαστηριακών αναλύσεων σύμφωνα με τα οποία, επιβεβαιώθηκαν οι αρχικές υποψίες ότι οι θάνατοι των πουλιών οφείλονταν σε αλλαντίαση, η οποία προκαλείται από τοξίνες. Όσο για το θάνατο των ψαριών, αυτός αποδόθηκε στο φαινόμενο της ανοξίας, δηλαδή της πλήρους απουσίας οξυγόνου στο νερό.
Ο γρίπος. Επίμονη εργασία που απαιτούσε πολλά χέρια.
Απαγορευμένη δραστηριότητα από χρόνια.
Ο αντίκτυπος από την τραγική αυτή οικολογική καταστροφή ήταν τεράστιος. Πρωτοσέλιδα δημοσιεύματα και τηλεοπτικά ρεπορτάζ, ερωτήσεις στο ελληνικό και στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, παραπομπή της χώρας μας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Και ενώ περιμέναμε ότι η Πολιτεία, επιτέλους αυτή τη φορά θα σοβαρευόταν και θα αντιμετώπιζε με άμεσα μέτρα τη φοβερή υποβάθμιση της λίμνης, είδαμε τα γνωστά επικοινωνιακά σόου του νομάρχη κ. Ψωμιάδη, συσκέψεις επί συσκέψεων αρμοδίων και μη και την εκπόνηση νέου master plan και νέων μελετών. Όμως όλες αυτές εστιάζουν σε κατασκευαστικά έργα, αποφεύγοντας να αντιμετωπίσουν τη γνωστή σε όλους αιτία, δηλαδή την ανεξέλεγκτη βιομηχανική και γεωργική ανάπτυξη της περιοχής!
Χαρακτηριστικό της εγκληματικής προχειρότητας είναι, ότι το 2004 ολοκληρώθηκε το έργο του βιολογικού καθαρισμού του δήμου Λαγκαδά, αλλά κανείς δεν είχε σκεφτεί μέχρι τότε, ότι για να λειτουργήσει και να μειώσει σημαντικά τη ρύπανση της λίμνης, έπρεπε να κατασκευαστεί και να συνδεθεί και το αποχετευτικό σύστημα! Έργο που ακόμη και σήμερα δεν έχει ολοκληρωθεί και φυσικά, ο βιολογικός καθαρισμός δε γίνεται και η μόλυνση συνεχίζεται…
Μια νέα οικολογική καταστροφή πλησίαζε, αφού από τον περασμένο Φλεβάρη μια μελέτη καθηγητών του Τμήματος Βιολογίας στο Α.Π.Θ. διαπιστώνει αυξημένη παρουσία κυανοβακτηρίων, με συμμετοχή για πρώτη φορά στη λίμνη, του είδους Arthrospira fusiformis. Το είδος αυτό παράγει δύο ισχυρές τοξίνες (ηπατοξίνη και νευροτοξίνη) και όταν βρίσκεται σε υψηλές πληθυσμιακές πυκνότητες οδηγεί σε μαζικούς θανάτους φοινικόπτερων (φλαμίνγκο), όπως έχει παρατηρηθεί σε λίμνες της Αφρικής με υψηλή αλατότητα. Η ανάπτυξή του ευνοείται ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες από τις υψηλές θερμοκρασίες του νερού, την ανομβρία και την πτώση της στάθμης στη λίμνη. Το Μάρτιο, με πρωτοβουλίες της νομαρχίας, γίνεται σύσκεψη φορέων και υπηρεσιών και δημιουργείται… συντονιστικό όργανο για την αντιμετώπιση ενδεχόμενης οικολογικής κρίσης στη λίμνη Κορώνεια! Τα σούρτα φέρτα στα τηλεπαράθυρα συνεχίζονται από τους (ανευθυνο)υπεύθυνους της νομαρχίας και όχι μόνον: έχουμε μπει ήδη στην προεκλογική περίοδο…
Και φτάνουμε στο φετινό καλοκαίρι με τις υψηλές θερμοκρασίες και την παρατεταμένη ανομβρία, όπου η λίμνη περιορίστηκε στο ? περίπου της έκτασης που είχε το χειμώνα. Τη νέα, και τελειωτική ίσως, καταστροφή την περιμέναμε. Ήταν ζήτημα χρόνου. Μέχρι την Πέμπτη 14 Σεπτεμβρίου (του Σταυρού και της… σταύρωσης!), όταν εκατοντάδες νεκρά πουλιά γέμισαν και πάλι τις όχθες της λίμνης. Φοινικόπτερα, αβοκέτες, πάπιες και γλάροι. Και οι νέες αναλύσεις της αναπληρώτριας καθηγήτριας Βιολογίας του Α.Π.Θ. Μ. Μουστάκα και της λέκτορος Ε. Μιχαλούδη, έδειξαν υψηλές συγκεντρώσεις του κυανοβακτηρίου Arthrospirafusiformis ( 1,6 δισεκατομμύρια κύτταρα ανά λίτρο, με όριο τις 350.000!), αλλά και ενός ακόμη τοξικού κυανοβακτηρίου, του Anabaenopsis arnoldii (120 εκατομμύρια κύτταρα ανά λίτρο), γεγονός που ενδέχεται να οδήγησε στους νέους μαζικούς θανάτους πουλιών. Και η Πολιτεία συνέχισε το «ίδιο βιολί». Ακίομα και η συνεδρίαση του Συντονιστικού Νομαρχιακού Οργάνου, την Τετάρτη 19 Σεπτεμβρίου, θύμιζε περισσότερο συνέντευξη Τύπου και επικοινωνιακό σόου του τηλενομάρχη κ. Ψωμιάδη, παρά σύσκεψη για συντονισμό ενεργειών. Πάντως ο νομάρχης μας διαβεβαίωσε (ως ειδικός επιστήμων!), ότι αιτία του φαινομένου είναι οι καιρικές συνθήκες, ότι δεν υπάρχει κίνδυνος για τη δημόσια υγεία από το θάνατο των πουλιών και δε δικαιολογείται πανικός, ότι δεν μπορεί να ρίχνουμε όλη την ευθύνη στη Νομαρχία και ότι τα τεχνικά έργα που θα ξεκινήσουν προσεχώς, θα λύσουν το πρόβλημα της λίμνης (ακόμη επιμένουν να την ονομάζουν λίμνη…). Να θυμίσουμε ότι, τα ίδια λόγια, τις ίδιες διαβεβαιώσεις για έργα που θα λύσουν οριστικά το πρόβλημα της Κορώνειας, τα έχουμε ξανακούσει και το 1995, και το 2000, και το 2002 και… από τον «πράσινο», τότε, νομάρχη κ. Παπαδόπουλο. Βλέπετε το έγκλημα είναι διαχρονικό και, κυρίως, διακομματικό και είναι αποτέλεσμα της αναπτυξιολάγνας νεοφιλελεύθερης χωρίς φραγμούς πολιτικής τους. Μιας πολιτικής η οποία αποφεύγει να θίξει συμφέροντα και να αλλάξει το μοντέλο ανάπτυξης της περιοχής, μιας πολιτικής που συνεχίζει τη μακροχρόνια ληστρική εκμετάλλευση των φυσικών πόρων. Μιας πολιτικής που μοιάζει με το χρονικό ενός προαναγγελθέντος εγκλήματος, κυρίως σε βάρος των επόμενων γενιών, που το μέλλον τους διαφαίνεται εφιαλτικό.
Σαν επίλογος
Αυτό που προέχει κατά τη γνώμη μου, κι ας φαίνεται αρκετά σκληρό, είναι να συμφωνήσουμε σήμερα, ότι η λίμνη Κορώνεια που ξέραμε πρέπει να την ξεχάσουμε. Και ότι στη θέση της –σ’ ένα μέρος της έκτασής της βέβαια (46 τ.χ. στα τέλη του ’80). ΜΠΟΡΕΙ και ΠΡΕΠΕΙ να δημιουργηθεί μια νέα λίμνη η οποία θα αποκαταστήσει σε ένα σημαντικό βαθμό την πάλαι ποτέ όμορφη εικόνα της περιοχής, αλλά κυρίως θα αποτελέσει και πάλι σημαντικό υδροβιότοπο για την πλούσια ορνιθοπανίδα και όχι μόνο.
Για να γίνει όμως, αυτό πράξη, είναι αναγκαίες ορισμένες προϋποθέσεις.
- Οριοθέτηση και απόλυτη προστασία της συνολικής έκτασης της πρώην λίμνης
- Αυστηρότατος έλεγχος ΟΛΩΝ των βιομηχανιών στην ευρύτερη περιοχή για τη διάθεση των αποβλήτων τους.
- Καμία νέα άδεια για βιομηχανικές δραστηριότητες στην ευρύτερη περιοχή και ιδιαίτερα σε υδροβόρες βιομηχανίες.
- Υποχρεωτική ένταξη ΟΛΩΝ των καλλιεργήσιμων εκτάσεων της λεκάνης Μυγδονίας στο αγροτοπεριβαλλοντικό πρόγραμμα που προβλέπεται στο νέο master plan (αλλαγή σημερινών καλλιεργειών με ξηρικές, επιδοτούμενη αγρανάπαυση, μείωση χρήσης φυτοφαρμάκων κλπ.).
- Αλλαγή του σημερινού ελλειμματικού τρόπου ποτίσματος (κανόνια), με τις σταγόνες (εξοικονόμηση 20 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων το χρόνο).
- «Λουκέτο» στις 2.200 περίπου, παράνομες γεωτρήσεις.
- Να μη γίνει αμφίδρομη ενωτική τάφρος Κορώνειας – Βόλβης (δεν πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις δύο λίμνες ως ενιαίο σύμπλεγμα) που προβλέπει το master plan, γιατί εγκυμονεί σοβαρότατους κινδύνους διείσδυσης τοξικών από την Κορώνεια στη Βόλβη και έτσι σύντομα να έχουμε ανάλογα προβλήματα και στη δεύτερη, της οποίας σήμερα, η οικολογική ισορροπία, είναι καλή.
- Εξαιρετικά σημαντικό και αναγκαίο, οι τοπικές παραλίμνιες κοινωνίες, που πρώτες αυτές δέχτηκαν και παραπέρα θα δεχτούν τις οδυνηρές συνέπειες του θανάτου της λίμνης, επιτέλους να αφυπνισθούν, να απαιτήσουν λύσεις και να συνεργαστούν –κυρίως οι γεωργοί- όπου αυτό απαιτείται.
- Τέλος, από την πλευρά της Πολιτείας θα πρέπει να τεθεί τέρμα στις ημερίδες, στις εξαγγελίες, στα τηλεοπτικά σόου, στη γραφειοκρατία. Να δοθεί άμεση προτεραιότητα στην υλοποίηση των παραπάνω και όσων το νέο master plan προβλέπει, έτσι ώστε να αποδείξει η Πολιτεία (πράσινη χτες, γαλάζια σήμερα), πως θέλει να υπάρξει και πάλι (νέα) λίμνη και ζωή στην ευρύτερη περιοχή της λεκάνης Μυγδονίας. Διαφορετικά θα μας δώσουν το δικαίωμα να τους χρεώσουμε τη σχεδίαση – οργάνωση – εκτέλεση του μεγάλου αυτού οικολογικού εγκλήματος. Ενός εγκλήματος σε βάρος των επόμενων γενών. Ιδού, η Ρόδος. Ας κάνουν και το πήδημα, λοιπόν.
Ως Φαινόμενο του θερμοκηπίου χαρακτηρίζεται το φαινόμενο θέρμανσης που παρατηρείται στα θερμοκήπια (εξ ου και η ονομασία). Κατά το φαινόμενο αυτό η γυάλινη υπερκατασκευή ή θόλος είναι διάφανη για τη φωτεινή ακτινοβολία, η οποία εισέρχεται στο στεγασμένο χώρο, απορροφάται εν μέρει, διαχέεται και επανεκπέμπεται. Η κατασκευή όμως είναι αδιαφανής για τη δευτερογενή αυτή ακτινοβολία, η οποία "παγιδεύεται" στο χώρο και τελικά μετατρέπεται σε θερμότητα (αρχή του θερμοκηπίου). Με τον τρόπο αυτό θερμαίνει το εσωτερικό του θερμοκηπίου με αποτέλεσμα να διατηρούνται οι καλλιέργειες πάντα σε κατάλληλη και σχετικά σταθερή θερμοκρασία.
λείται η καφέ αρκούδα, ο πληθυσμός της οποίας υπολογίζεται στα 100 - 150 άτομα. Βρίσκεται στους κύριους ορεινούς όγκους της Βόρειας και Κεντρικής Πίνδου καθώς και της Δυτικής Ροδόπης.
